Andriej Rublow a szkoła Stroganowska

W wiekach XVI i XVII kształtował się szereg nowych szkół pisania ikon. Wpływ działalności Andrieja Rublowa i rozwój ikonopisarstwa przyczynił się do powstania drugiej szkoły moskiewskiej. Powstała wtedy szkoła stroganowska. Wszystko dzięki bogatej kupieckiej rodzinie Stroganowów. Rządzili oni na rozległym terytorium od Morza Białego do Uralu. Posiadali ogromny majątek oraz wpływy na dworze carskim. Maksym i Nikita Stroganow zlecali wykonanie niewielkich miniatur ikon. Cieszyły się one powodzeniem zwłaszcza wśród zamożniejszej części ludności. Powstałe ikony były bogate w szczegóły, kolory oraz ozdoby. Do głównych przedstawicieli szkoły stroganowskiej należeli: Prokop Chirin, Emilian Moskwicin, Stepan Ariefjew, Nikifor, Nazary, Fiodor i Istoma Sawinowie, Gurja Nikitin i znany Simon Uszakow.

Styl II szkoły moskiewskiej /stroganowskiej/ charakteryzuje się swobodnym rysunkiem, dbaniem o szczegóły, czystymi kolorami, wielopostaciowymi kompozycjami i rozwinięciem pejzażu. Charakterystyczne dla tych wizerunków jest precyzyjne opracowanie szczegółów tła i bogata ornamentyka. Twarze jednak są uproszczone i schematyczne.

Ikony te są przykładem dla XVI wieku zmian stylistycznych. Bogactwo szczegółów i piękno do dzisiaj zachwycają. Większość autentycznych ikon z tego okresu posiada na odwrocie inskrypcje, podające imię zamawiającego i podpis malarza, a czasem datę ukończenia oraz inskrypcje Stroganowów.

Szkoła rublowska natomiast polega przede wszystkim na harmonii, proporcji, rytmiczności linii i konturów, delikatnych czystych barwach. Charakterystyczny w pisanych ikonach jest nacisk na światło, odzwierciedlające duchowe, niebiańskie piękno. Cechą charakterystyczną jest również malarskie opracowanie twarzy, wyrazisty rysunek. Szczegółowe rysy twarzy, linia brwi z podniesionymi wewnętrznymi końcami, ściągnięte usta, małe uszy, wąskie nosy i oczy oznaczają zamknięcie się na pokusy zmysłowe. Surowość i ascetyzm oblicza nadają medytacyjny nastrój wizerunku. Zastygłe nieruchomo ciało prezentuje pozę pełną pokory i powagi. Te cechy pozwalają na rozpoznanie prac Rublowa oraz artystów wywodzących się z jego kręgu czy szkoły i tworzą do dzisiaj kanon ikonograficzny.

Chrystus Zbawiciel, Andriej Rublow (ok. 1400)